सर्वोच्च अदालतको व्याख्या-‘जनयुद्ध दिवसमा बिदा दिनु औचित्यहीन र नाजायज’

सर्वोच्च अदालतले ‘जनयुद्ध’ दिवसमा बिदा दिने सरकारको निर्णय गत १३ पुसमा बदर गरेको थियो । ‘जनयुद्ध’ दिवस भनी सरकारबाट दिएको बिदाले पीडितको स्वच्छ न्यायको अधिकारको सम्बन्धमा अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकार कानुनले गरेको व्यवस्था र नेपालको संविधानले गरेको सोसम्बन्धी व्यवस्थासमेतको प्रतिकूल हुने अदालतको ठहर छ ।

नेपाल सरकार र तत्कालीन विद्रोही नेकपा (माओवादी)बीच भएको विस्तृत शान्ति सम्झौतामा ‘जनयुद्ध’ भन्ने शब्द नभई ‘सशस्त्र द्वन्द्व’ प्रयोग भएको, नेपालको संविधानमा जनआन्दोलन, सशस्त्र संघर्ष प्रयोग भए पनि ‘जनयुद्ध’ शब्द प्रयोग नभएको र संविधान निर्माणका क्रममा १० पुस २०६६ मा संवैधानिक समितिमा छलफल हुँदा ‘जनयुद्ध थप गर्ने भन्ने’ शब्द प्रस्ताव बहुमतबाट अस्वीकृत भएकाले पनि १ फागुनमा बिदा दिन नसकिने फैसलामा उल्लेख छ ।

सर्वोच्चले पीडितको भावना नबुझी एकपक्षीय रूपमा पीडितको मागलाई सम्बोधन नगरी बिदा दिएको निष्कर्ष निकालेको छ । सर्वोच्चको फैसलाको पूर्णपाठमा भनिएको छ, ‘कतिपय मुलुकमा बिदाको विषयमा विद्यायिकाले कानुन नै निर्माण गरेको पाइन्छ, जनताको प्रतिनिधिमूलक संस्था संसद्मा व्यापार र सुविचारित रूपमा छलफल गरी राष्ट्रिय रूपमा सहमत भई त्यसले कुनै मार्गदर्शन दिएको तथा पीडितको चाख र सरोकार सम्बोधन भई उनीहरूको पनि सहमति भएको र उनीहरूका पीडालाई पनि सम्मान गरी संविधानप्रतिकूल नहुनेगरी सबै पक्षको स्वामित्वभाव स्वीकार्यता हुनेगरी कुनै दिनको स्मरण गर्ने कुनै उपाय अबलम्बन गरेको भए फरक हुनसक्थ्यो ।’

‘परन्तु यी कुनै पनि कुराको विद्यमानता नभएको तथा संविधानको व्यवस्था, मर्म र मूल भावना प्रतिकूल रहेको अवस्थामा विवादास्पद बिदा दिने कार्यलाई न्यायपूर्ण, स्वच्छ, विवेकपूर्ण, औचित्यपूर्ण, जायज र न्यायिक मान्न सकिएन’ सर्वोच्चको फैसलामा उल्लेख छ ।

सशस्त्र द्वन्द्वबाट पीडितलाई निजको इच्छाविरुद्ध माओवादी ‘जनयुद्ध’बाट पीडित भन्नु विरोधाभाषपूर्ण हुने र यसबाट पीडित झन पीडित बन्न जाने सर्वोच्च अदालतको यसअघिको आदेशलाई पनि फैसलाको महत्वपूर्ण आधार मानिएको छ ।

१७ हजारको ज्यान लिएको सशस्त्र द्वन्द्व सुरु भएको दिनलाई उत्सवका रूपमा प्रस्तुत गरेर सरकारले पीडितलाई थप पीडा दिने र आक्रान्त बनाउने काम गरेको अदालतको ठहर छ । पूर्णपाठमा भनिएको छ, ‘मिति २०५२ फागुन १ गतेबाट सुरु भएको सशस्त्र द्वन्द्वका क्रममा पीडित भएका व्यक्तिहरूको न्याय सम्बोधित भइनसकेको र संक्रमणकालीन न्यायले पूर्णता पनि प्राप्त नगरिसकेको अवस्थामा त्यस्तो द्वन्द्व सुरु भएको दिनलाई गौरवपूर्ण मानी जनयुद्ध दिवस भनी सार्वजनिक बिदा दिने कार्यले त्यस्तो द्वन्द्वका कारण पीडित भएका व्यक्तिलाई थप पीडा दिने र आक्रान्त बनाउने अवस्था भएको देखिन्छ ।’ राजधानी दैनिकबाट ।